ΚΥΡΙΑΚΗ  ΤΗΣ  ΣΑΜΑΡΕΙΤΙΔΟΣ

(Ἰω. 4, 5-42)

«Πνεῦμα ὁ Θεός καί τούς προσκυνοῦντας αὐτόν

ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν»

Ὁ διάλογος τοῦ Ἰησοῦ μέ τήν Σαμαρείτιδα στό «φρέαρ τοῦ Ἰακώβ» ὑπῆρξε ἀποφασιστικῆς σημασίας γιά τήν μετέπειτα ζωή τῆς ἁμαρτωλῆς γυναίκας, ἡ ὁποία ἀπό τή στιγμή ἐκείνη ἐγκατέλειψε τά ἔργα τῆς ἁμαρτίας, ἔγινε εὐαγγελίστρια τοῦ Χριστοῦ κι ἀξιώθηκε μαρτυρικοῦ τέλους. Ἡ Θεία Χάρις τῆς ἐφώτισε τήν σκοτεινή ψυχή καί τῆς ἔσβησε τήν φλόγα τῶν παθῶν. Ὁ διψασμένος ὁδοιπόρος ζητώντας λίγο δροσερό νερό ἀπό τό βαθύ πηγάδι τοῦ Ἰακώβ τῆς ἔδωσε συγχρόνως «τό ὕδωρ τό ζῶν» μέ τό ὁποῖο ἐπότισε τήν διψασμένη ψυχή της, μέσα στήν ὁποία ἐβλάστησαν πολύκαρπα δένδρα μετανοίας.

«Τό φρέαρ» τῆς σημερινῆς διδασκαλίας εἶναι πράγματι βαθύ. Ἄς ἀντλήσουμε ὅμως μερικές σταγόνες γιά νά δροσίσουμε τά διψασμένα χείλη μας κάνοντας κέντρο τῆς ὁμιλίας μας τό βαρυσήμαντο χωρίο πού ομιλεῖ γιά τους προσκυνητές τοῦ Θεοῦ.

Στό ἐρώτημα τῆς γυναίκας σέ ποιό τόπο πρέπει νά προσκυνεῖ τό Θεό, στό Ναό τῆς Ἰερουσαλήμ ἤ στό ὄρος Γαριζίν, ὁ Ἰησοῦς διδάσκει τόν τρόπο γνησίας προσκυνήσεως τοῦ Θεοῦ. Σέ κάθε τόπο προσκυνεῖται ὁ Θεός, ἀρκεῖ «οἱ προσκυνοῦντες αὐτόν» νά τόν προσκυνοῦν «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ». Ὁ Θεός εἶναι πνεῦμα καί ζητάει πνευματική προσκύνηση. Αὐτή τήν ἀλήθεια διεκήρυξε ἀργότερα ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στούς Ἀθηναίους. Σέ κάθε τόπο τῆς δεσποτείας τοῦ Θεοῦ μπορεῖ ἡ ψυχή νά ὑμνεῖ καί νά λατρεύει τό Θεό. Ὑπάρχουν ὅμως καί ὁρισμένοι ἁγιασμένοι τόποι, πού συνδέονται μέ τήν ἐπί γῆς παρουσία τοῦ Χριστοῦ, τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τῶν ἁγίων, ὅπου προσελκύουν τούς πιστούς καί ἐνισχύουν τήν πίστη καί τήν εὐλάβεια. Ὑπάρχουν χαριτόβρυτα ἅγια λείψανα, θαυματουργικές ἱερές εἰκόνες πού μέ τή μυστική δύναμή τους ἐμψυχώνουν τούς πιστούς καί μέ τά θαύματά τους αὐξάνουν τήν εὐσέβεια. Οἱ τόποι αὐτοί, τά ἱερά προσκυνήματα, εἶναι οἱ πνευματικοί μαγνῆτες πού συγκεντρώνουν χιλιάδες χριστιανούς κάθε χρόνο κι ἀποτελοῦν γιά τήν Ἐκκλησία μας μία συγκλονιστική πραγματικότητα.

Ἡ παράδοση τῶν ἱερῶν ἀποδημιῶν ἀνάγει τήν ἀρχή της στούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες. Ἀπό τότε οἱ Χριστιανοί συνήθιζαν χάριν εὐλαβείας νά ἐπισκέπτονται τούς ἁγίους τόπους, ὅπου ἔζησε καί σταυρώθηκε ὁ Κύριος. Στά παλαιά ἱερά ὁδοιπορικά μαζί μέ τίς περιπέτειες τῶν προσκυνητῶν στά μακρινά ταξίδια ἀναφέρονται καί πολλές ἱερές ἐμπειρίες, τίς ὁποῖες ζοῦσαν οἱ πιστοί στούς τόπους τῶν θαυμάτων. Σ’ ὁλόκληρη τήν μακρόχρονη κοπιαστική ὁδοιπορία ὑπῆρχε ἔντονα ὁ πόθος τῆς ἐκζητήσεως τοῦ Θεοῦ. Ὅταν ἔφθαναν στόν προορισμό τους μαζί μέ τίς πηγαῖες ἐκδηλώσεις λατρείας δέν παρέλειπαν νά καθαριστοῦν μέ τό Μυστήριο τῆς Μετανοίας, νά κοινωνήσουν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων καί νά ἐπιστρέψουν στίς πατρίδες τους ἀνανεωμένοι. Οἱ προσκυνηταί ἦταν πρόσωπα ἱερά καί σέ πολλά μέρη τῆς πατρίδος μας ἀπολάμβαναν εἰδικές τιμές ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἰδιαίτερα στόν Πόντο, ὅταν κάποιος γύριζε ἀπό τό προσκύνημα στά Ἱεροσόλυμα τόν ὑπεδέχοντο οἱ συμπατριώτες του με ἐκκλησιαστική ἐπισημότητα καί τοῦ ἔστρωναν χαλί νά περάσει γιατί τόν θεωροῦσαν εὐλογημένο καί ἁγιασμένο.

Συνεχίζεται καί σήμερα ἡ παράδοση αὐτή. Οἱ σημερινοί Χριστιανοί αἰσθάνονται τήν ἀνάγκη νά ἐνισχύσουν τήν πίστη τους ἐπισκεπτόμενοι τούς ἱερούς τόπους ὅπως τά Ἱεροσόλυμα, τήν Παναγία τῆς Τήνου, τά Μοναστήρια τοῦ Ἁγίου Ὅρους, τά Μετέωρα, τήν Πάτμο, τήν Κωνσταντινούπολη καί ἄλλα ἁγιασμένα προσκυνήματα τοῦ ἐσωτερικοῦ καί τοῦ ἐξωτερικοῦ. Σύλλογοι καί σωματεῖα, ἐνορίες, ἐκδρομικά πρακτορεῖα καί ἁπλοί ἰδιώτες διοργανώνουν ἱερές ἀποδημίες καί διανύουν μεγάλες ἀποστάσεις προκειμένου νά ἐπισκεφθοῦν τά ἱερά προσκυνήματα. Τίθεται ὅμως ἕνα ἐρώτημα: Οἱ ἀποδημίες τῶν σημερινῶν Χριστιανῶν εἶναι πράγματι ἱερές ἤ μήπως ἔχουν ξεφύγει ἀπό τόν σκοπό τους;

Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἀπό τίς πολλές, μόνο ἐλάχιστες μποροῦν νά χαρακτηρισθοῦν σάν ἱερές. Οἱ περισσότερες εἶναι ψυχαγωγικές ἐκδρομές πού γιά λόγους καθαρά ἐμπορικούς περιλαμβάνουν στό πρόγραμμά τους ἱστορικούς ἐκκλησιαστικούς τόπους. Οἱ ἄνθρωποι συνδυάζουν τήν ψυχαγωγία, τήν ἐκδρομή μέ τό προσκύνημα χωρίς νά καταβάλλουν καμιά προσπάθεια πνευματικῆς ἐμβαθύνσεως. Μπορεῖ ν’ ἀνάβουν λαμπάδες καί νά καταθέτουν ἀφιερώματα χωρίς ὅμως νά ἐγγίζουν τά βάθη τῆς ψυχῆς τους. Μπορεῖ νά ἐφαρμόζουν τούς τύπους τῆς εὐλάβειας, ἀπέχουν ὅμως πολύ ἀπό τήν οὐσία.

Ποιοί εἶναι οἱ ἀληθινοί προσκυνητές; Ἐκείνοι πού λατρεύουν τό Θεό «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ» δηλαδή μέ πνευματικό καί γνήσιο τρόπο. Δέν περιφρονεῖ ὁ Θεός τά ἀφιερώματα καί τίς ὑλικές προσφορές. Τίς δέχεται ὅπως δέχθηκε «Ἄβελ τά δῶρα, Νῶε τάς θυσίας, Ἀβραάμ τάς ὁλοκαυτώσεις» (Θ. Λειτουργία Μ. Βασιλείου). Τίς δέχεται ὅμως σάν πνευματικά σκαλοπάτια πού θά ὁδηγήσουν τόν προσκυνητή στήν πνευματική ἀφιέρωση καί στήν καρδιακή προσφορά. Γιά τό Θεό εἶναι περισσότερο εὐπρόσδεκτα τά δάκρυα τῆς μετανοίας ἀπό τούς πολύτιμους λίθους, ἡ προσευχή ἀπό τίς λαμπάδες, ἡ ἐλεημοσύνη ἀπό τά ἀφιερώματα.

Ἀγαπητοί μου ἀδελφοί,

Στήν πατρίδα μας ὑπάρχει ἡ καλή συνήθεια τῶν ἱερῶν ἀποδημιῶν. Ἀπ’ αὐτή τήν περίοδο καί κατά τήν διάρκεια ὅλου τοῦ καλοκαιριοῦ Ἱεροί Ναοί καί πρακτορεῖα θά διοργανώσουν πολλές ἐπισκέψεις στούς ἁγιασμένους τόπους τῆς πατρίδος μας. Οἱ ἐκδρομές αὐτές μᾶς εἶναι ἀπαραίτητες γιά τή νευρική ἐκτόνωση καί τήν ψυχική ἀνακούφιση ἀπό τό στρές τῆς ἀγχώδους ἐποχῆς μας. Προσοχή ὅμως μή μείνουν μόνο εὐχάριστες ψυχαγωγικές ἐκδηλώσεις. Ἄς τίς κάνουμε ἱερές ἀποδημίες. Στά προσκυνήματα ὅπου θά πᾶμε ἄς προσπαθήσουμε νά ζήσουμε «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ» τήν προσκύνηση τοῦ Θεοῦ. Μή παραλείψουμε νά ἐξομολογηθοῦμε καί νά κοινωνήσουμε. Στίς πνευματικές κολυμβήθρες ἄς ἀναβαπτισθοῦμε. Ἄς κάνουμε τό προσκύνημα ἀφετηρία μιᾶς καινούριας ζωῆς, δρόμο πού θά μᾶς ὁδηγήσει στόν οὐρανό. Ἀμήν.

π. Δ.Χ.Χ.

Ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως